Girişimci olmayı aklınıza koydunuz. İyi de bir fikriniz var. Kendi birikiminize aile ve yakın dostlarınızın desteğini de ekleyerek belli bir miktar parayı bir araya getirdiniz. 1-2 güvendiğiniz arkadaşınızı yanınıza ortak alıp şirketinizi kurdunuz. Fazla masrafa girmemek için ya evden çalışıyorsunuz ya da kendinize küçük bir ofis tuttunuz. İlk müşterilerle çalışmaya, ilk faturaları kesmeye başladınız. Çark dönüyor ama ağır gidiyor. Fikriniz iyi, pazarda ilksiniz. Bu bir avantaj olmasına rağmen her an rekabet ile karşı karşıya kalabilirsiniz. Hızlı hareket etmeniz, çabuk gelişmeniz gerekiyor. Ama ne müşteri portföyünüz, ne insan kaynağınız, ne de finansal gücünüz bu hızlı gelişim için yeterli değil. İşinizin çok iyi bir potansiyeli olduğuna inanıyorsunuz.  Bu yüzden de melek yatırımcıların projenizle ilgilenebileceğini düşünerek bu yönde ilerleme kararı aldınız. İyi ve kötü senaryolarınızla birlikte projeksiyonlarınızı ve 3 yıllık iş planınızı hazırladınız. Görüşmelere hazırsınız…

Girişimci olmaya karar verenler genelde yukarıda bahsettiğim yoldan geçiyorlar. Ancak melek yatırımcılarla karşılaşma ihtimalinde bile buz kesen girişimcilerle karşılaştım. Bunun birçok sebebi olabilir. Bunların başında bence güven geliyor. Kültür olarak Türkiye’de eleştiriye çok açık olduğumuzu düşünmüyorum. Ya fikrim beğenilmezse, ya kurduğum iş kimsenin ilgisini çekmezse, ya projeksiyonlarımda ayağım yere basmıyorsa, ya sunumda başarısız olursam gibi soruların girişimcilerin kafasını kurcalayıp durduğundan eminim. Hâlbuki en az bu sorular kadar önemli olan başka sorular da var ki, genelde girişimciler bunları zamanında düşünmeyip zamanında önlem almayabiliyor. Birkaç kritik örnek vermek gerekirse;

Acaba fikrim çalınabilir mi?

Girişimim için aklımdaki değerinin karşılığını alabilecek miyim?

Karşısına çıkacağım melek yatırımcıların benim sektörüme özel bir tecrübesi var mı?

Melek yatırımcıların daha önceki yatırımları hakkında geri bildirim alabilir miyim?

Melek yatırımcılar girişimime sadece finansal anlamda mı destek olacaklar, yoksa teknik konularda, network bağlamında ya da şirket yönetiminde katma değer sağlayabilecekler mi?

Öncelikle herhangi bir girişimcinin taraflar arasında bir gizlilik anlaşması (NDA) yapmadan, fikri ve sınai mülkiyetin korunması ile ilgili herhangi bir önlem almadan ya da en azından patent, faydalı model gibi başvurularını yapmadan melek yatırımcılar ile görüşmesini tavsiye etmiyorum. Öte yandan değer konusuna gelince, faaliyete yeni geçmiş bir girişimin değerini ölçebilmek gerçekten çok zor. Hele ki pazardaki ilk örnekse ve henüz markası oluşmamışsa piyasada kullanılan genel şirket değerleme modelleri ile gerçeğe yakın bir değer çıkarmak pek de kolay değil. Burada iş girişimcilerin yaratılan girişime ne kadar çok inandığına, yanındaki ekibin uyum, teknik bilgi ve tecrübesine, iş planının ne kadar doyurucu olduğuna ve tabi ki geleceği ne kadar iyi pazarlayabildiğine bakıyor.

Tecrübeme dayanarak işi kuran ama anlatmakta zorlanan girişimci yerine, işi iyi anlatan ortaklardan birinin sunumu yapıyor olmasının çok daha ikna edici olduğunu söyleyebilirim. Olaya melek yatırımcı tarafından bakarsak, yatırım yapan taraf hiç tanımadığı bir şirkete ortak olarak belli bir risk aldığı için kendine bir takım dayanak noktaları arıyor. Bu dayanak noktaları, girişimci ve ekibinin özgeçmişleri olabilir. Bundan farklı olarak çok önemli bir diğer dayanak noktası da patent… Keza KOSGEB,TÜBİTAK gibi kurumlardan alınan destekler de yatırımcılar açısından önemli birer dayanak noktası. Ancak bence kickstarter[1] ya da indiegogo[2] gibi crowdfunding sitelerinden proje ya da girişimin fon sağlayabiliyor olması da önemli… Dikkatinizi çekmek isterim, fon sağlanamasa dahi marka algısının oluşması açısından bu sitelerde girişiminizin bulunması son derece faydalı. Ayrıca yurtdışında kurulmuş ve dünyanın birçok farklı bölgesindeki girişimcilere aylık düşük bir ücret ya da cüzi bir ortaklık payı ile sektöre özel mentorluk hizmeti sağlayan ağlar birçok girişimcinin hiç aklına gelen bir çözüm değil. Bu tip bir ağ ile kurulan ortaklıktan sonra melek yatırımcıların karşısına çıkmanın nasıl bir etki yaratacağını ya da size transfer edilebilecek know how ın nasıl bir değere sahip olduğunu düşünebiliyor musunuz?

Girişimcilik Balonu…

Balonu hızlı nefeslerle bir anda şişirebilir, ve balonu büyütebilirsiniz. Fakat durmanız gereken yerde durmazsanız balonu patlatabilirsiniz.

Mühim olan balonu sık ve küçük nefeslerle şişirerek, balonu patlatmadan önce duracağınız yeri ve zamanı bilmek.

Çare ;

Sürdürülebilir
Girişimcilik

Melek yatırımcılar kadar girişimciler de, hissesi ne kadar düşük olursa olsun girişimlerine ortak alarak belli bir risk altına girmektedirler. Bu noktada eş dost vasıtasıyla bulunan ya da ucuza iş yaptıracağınız bir avukattan çok girişimcilerle çalışmakta tecrübeli bir avukat şirket ana sözleşmesinde haklarınızın korunması açısından faydalı olacaktır.

Yatırım öncesinde şirketinize bir finansal ve/veya vergisel inceleme yapılması ihtimali çok yüksek. Muhasebenizin düzgün tutulması, dokümantasyonun sağlıklı verilerinizin ise ulaşılabilir ve anlaşılabilir olması girişiminizin kurumsal bir imaj çizmesinin yanı sıra değerine de olumlu yönde katkısı olacaktır. Bu tip incelemelerde yapılan en büyük hatalardan biri bilgi saklamaktır. Bilgi saklamak, hele ki şirkette kuruluş aşamasında olur böyle şeyler yaklaşımıyla, etik olmayan bazı uygulamaları kapsıyorsa, size başta avantaj gibi gözükse de eninde sonunda ortaya çıkacak ve yatırımcılar karşısında bütün güvenin zedelenmesine neden olacaktır.

Tabi sizin hakkınızda en ince detaya kadar her türlü bilgiyi edinmeye çalışan melek yatırımcılar karşısında sizin de şirketinize ortak edeceğiniz melek yatırımcılar ile ilgili iyi bir araştırma yapmanız gerekir. Girişimcilerin melek yatırımcılara sadece finansal destek tarafından bakma gibi bir eğilimleri var. Ancak melek yatırımın kapsamını sadece finansal destek ile sınırlamak başarı şansını da aynı şekilde sınırlamak anlamına geliyor. Melek yatırımcıların vizyon kazandırmaktan, network sağlamaya, yönetimsel tecrübelerini paylaşmaktan, teknik destek vermeye kadar çok geniş bir yelpazesi olmalı ve girişimcilere bu imkanları sağlamayı becerebilmelidir.

Son sözüm sürdürülebilirlik ile ilgili… Küresel ısınma, açlık, fakirlik, insan hakları, yolsuzluk gibi birçok problemin bulunduğu dünyamızda, yeni bir girişim yaratırken şu soruları da kendimize sormamız gerektiğini düşünüyorum. Kurduğum iş ile nasıl bir sorunu çözüyorum? Bu çözümün etki alanı sadece kendi çıkarım ile mi ilgili yoksa daha geniş bir kapsama alanı var mı? Yapacağım işin sosyal ya da çevresel etkisi nedir? Bu etki benden sonra yaşayacak insanların kaynaklarını tüketen olumsuz bir etki mi yoksa tam tersi mi?

[1] ABD merkezli kâr amacı gütmeyen bağış şirketi/web sayfası (bkz. www.kickstarter.com).

[2] Girişimcilere destek olmak adına ve sosyal yardımlar için bağış toplanmasını sağlayan kâr amacı gütmeyen web sayfası (bkz. www.indiegogo.com).